فرانس پوشکاش، بهترین گلزن قرن بیستم

به گزارش سهندبلاگ، خبرنگاران: گاهی در فوتبال ستاره هایی پدید می آیند که نامشان برای همواره با تاریخچه این ورزش در میهنشان پیوند می خورد و به شناسنامه تمام عیار فوتبال سرزمین خود تبدیل می شوند. فرانس پوشکاش، برای فوتبال مجارستان چنین پدیده ای بود.

پوشکاش در فاصله سال های 1950 تا 1954 کاپیتن تیم ملی فوتبال مجارستان بود، تیمی که با نسل طلایی بازیکنان مجار می خواست و می توانست قله قهرمانی فوتبال دنیا را فتح کند. ولی چنین آرزویی با معجزه برن در سال 1954، نقش بر آب شد. مجارستان در آن سال در فینال جام دنیای در سوئیس، در میان شگفتی همگان مغلوب آلمان شد و پوشکاش و یارانش در حسرت مقام قهرمانی ماندند.

ستاره ای متولد می گردد

پوشکاش در تاریخ دوم آوریل سال 1927 در کیش پشت واقع در نزدیکی بوداپست زاده شد. نام واقعی او فرانس پورتسلد بود. پدر پوشکاش نیز بازیکن و مربی فوتبال بود. پوشکاش که در بازی فوتبال استعداد شگرفی داشت، زیر نظر پدر و با تمرینات مداوم، در پانزده سالگی مستقیما به تیم بزرگسالان باشگاه شهر خود منتقل شد.

از آنجا که در تیم خود از همه جوانتر و کوچکتر بود، همبازی ها به او لقب پوشکاش اوکسی دادند که به معنای برادر کوچک بود. البته نام پوشکاش به واژه مجاری پوشکا به معنای تفنگ نیز شبیه بود که قدرت شلیک را تداعی می کرد. هر چه بود، این نام بعدها روی او باقی ماند و فرانس پورتسلد کوچک بعدها که به ستاره ای بزرگ در آسمان فوتبال دنیا تبدیل شد، همواره فرانس پوشکاش خوانده می شد.

پوشکاش پس از ورود به دانشکده افسری، به تیم هونود بوداپست پیوست که باشگاه نظامیان مجارستان بود. بازیکنان این تیم از رده نظامی برخوردار بودند. بزودی به او در این تیم لقب سرگرد تیزرو داده شد.

پوشکاش از اندام چندان متناسبی برخوردار نبود. او قدی کوتاه داشت و کمی چاق به نظر می رسید. در زدن ضربه های هوایی با سر ضعیف بود. ولی شوت های سرکش و مهارنشدنی او با پای چپ، در دل هر دروازه بانی هراس می افکند. افزون بر آن شامه گلزنی او بسیار تیز بود. پوشکاش در محوطه جریمه همواره آنجا بود که می بایست باشد.

او در اولین فصل حضور خود در تیم هونود، 50 گل به ثمر رساند که رقمی حیرت آور بود. پوشکاش با این تیم روی هم شش بار قهرمان مجارستان شد و چهار بار لقب بهترین گلزن فوتبال باشگاه های مجارستان را از آن خود کرد.

نسل طلایی فوتبال مجارستان

پوشکاش اولین بازی ملی خود را در سال 1945 برای تیم ملی فوتبال مجارستان انجام داد. در سال های خاتمهی دهه چهل، در فوتبال مجارستان نسلی از بازیکنان پدید آمده بود که به نسل طلایی مشهور شد. تیم ملی فوتبال مجارستان از اوایل دهه پنجاه بی تردید بهترین و مقتدرترین تیم فوتبال دنیا بود. در این خصوص همین بس که بگوییم این تیم در فاصله ماه مه سال 1950 تا ژوییه 1954 یعنی بازی فینال جام دنیای در سوئیس، مجموعا 32 بار به میدان رفت و از هیچ حریفی شکست نخورد.

یکی از بازی های تاریخی این دوره، در سال 1953 میان انگلستان و مجارستان برگزار گردید. تا آن موقع هیچ تیمی نتوانسته بود در استادیوم معروف ویمبلی بر انگلستان غلبه کند. انگلستان به عنوان سرزمین مادری فوتبال، در آن موقع با ایجاد سیستم 4ـ2ـ4 انقلابی در شیوه بازی ایجاد نموده بود. ولی آن بازی بر خلاف انتظار همگان، به نمایش خیره نماینده پوشکاش و یارانش تبدیل شد.

پوشکاش (راست) و فریتس والتر، کاپیتان های مجارستان و آلمان پیش از شروع فینال 1954

تیم مجارستان با سیستم عجیبی به میدان رفت. این تیم یک زنجیره دفاعی سه نفره داشت، دو بازیکن میانی و پنج مهاجم که در نوک پیکان آن پوشکاش می درخشید. تا آن موقع هیچ تیمی سیستم تهاجمی 5ـ2ـ3 را در میدان پیاده ننموده بود. تماشاگران انگلیسی مجارها را جدی نمی گرفتند و حتا به قد و قواره پوشکاش می خندیدند. ولی مجارستان توانست در ویمبلی به انگلستان درس فوتبال بدهد و این تیم را با نتیجه باورنکردنی 6 بر 3 درهم کوبد. روزنامه ها شگفت زده نوشتند که بازیکنان مجارستان از سیاره ای دیگر به زمین آمده اند!

پوشکاش در آن بازی دو گل به ثمر رساند و همه انگلستان را شوکه کرد. ولی این خاتمه تراژدی برای انگلیسی ها نبود. بازی برگشت در بوداپست برگزار گردید و این بار مجارستان با نتیجه عجیب تر 7 بر 1 بزرگ ترین شکست تاریخ فوتبال انگلستان را به تیم ملی این کشور تحمیل کرد. در بازی برگشت نیز پوشکاش ستاره بی چون و چرای میدان بود.

معجزه برن

بدین سان تیم طلایی مجارستان در سال 1954 رهسپار جام دنیای شد تا پرافتخارترین عنوان را از آن خود کند. همه کارشناسان فوتبال پیشاپیش شانس این تیم را برای قهرمانی بیش از دیگر تیم ها ارزیابی می کردند. مجارستان همانگونه که انتظار می رفت در بازی نخست با نتیجه 9 بر صفر کره جنوبی را خرد کرد. در بازی دوم پوشکاش به همراه ذخیره های تیم مجارستان به دیدار آلمان رفت و این تیم را با نتیجه مرگبار 8 بر 3 درهم کوبید. ولی در این بازی حادثه ای رخ داد که برای سرنوشت بازی نهایی معین نماینده بود.

ورنر لیبریش مدافع میانی تیم آلمان آنچنان خطای سنگینی بر روی پوشکاش انجام داد که ستاره مجاری نه تنها ناچار به ترک زمین شد، بلکه نتوانست در بازی های بعدی تیم مجارستان هم شرکت کند. با این همه مجارستان حتا در غیاب ستاره خود همه حریفان را از پیش رو برداشت. این تیم در یک چهارم نهایی و نیمه نهایی، تیم های مقتدری چون برزیل و اروگوئه (قهرمان وقت دنیا) را هربار با نتیجه 4 بر 2 درهم کوبید و خاتمه به فینال رسید.

در بازی فینال بار دیگر مجارستان و آلمان در برابر هم صف آرایی کردند. اگر چه پوشکاش در این بازی با یاری پزشکان و داروهای مسکن در میدان حاضر بود، ولی پوشکاش همیشگی نبود. با این همه گل اول بازی را او به ثمر رساند.

هنگامی که مجارستان دو بر صفر پیش افتاد، همه بازی را تمام شده تلقی می کردند. ولی تیم ملی آلمان با روحیه جنگنده خود توانست با سه گل نتیجه را به سود خود تغییر دهد. یک دقیقه مانده به خاتمه بازی پوشکاش با زدن یک گل دیگر نتیجه بازی را به تساوی کشاند. ولی داور انگلیسی این گل را آفساید و مردود گفت.

فرانس پوشکاش در سال 2005

هنوز هم بسیاری از کارشناسان و ناظران معتقدند که گل پوشکاش درست و تصمیم داور نادرست بوده است. ولی تا امروز تصاویر تلویزیونی نتوانسته اند این موضوع را به گونه ای قطعی ثابت نمایند. هر چه بود، آلمان با پیروزی در آن بازی معجزه برن را آفرید و برای پوشکاش و یارانش چیزی جز تلخکامی باقی نگذاشت.

مهاجرت و فروپاشی نسل طلایی

شکست تیم ملی فوتبال مجارستان در فینال جام دنیای 1954 گرچه خاتمه اسطوره شکست ناپذیری این تیم بود، ولی هنوز به منزله افول نسل طلایی فوتبال این کشور محسوب نمی شد. سرنوشت این نسل دو سال بعد در بیرون از میدان های فوتبال و در صحنه سیاست رقم خورد.

آن موقع اوج دوره جنگ سرد بود و قاره اروپا عملا به دو اردوگاه متخاصم تبدیل شده بود. در سال 1956 قیامی مردمی علیه دیکتاتوری کمونیستی در مجارستان روی داد که چند ماه ادامه داشت. در جریان این قیام، تیم هونود بوداپست به همراه ستارگان خود و در راس آنان پوشکاش، برای چند بازی محبت آمیز در سفر اسپانیا بود. این تیم به دلیل ناآرامی ها در مجارستان، به کشور بازنگشت و برای برگزاری مسابقات محبت آمیز دیگری رهسپار کشورهای مختلف دنیا شد.

پس از سرکوب خونین قیام مردم مجارستان توسط ارتش شوروی و برقراری جو ارعاب در این کشور، پوشکاش و شماری دیگر از ستارگان مجاری تصمیم گرفتند، در کشورهای غربی بمانند. در پی آن، فدراسیون فوتبال مجارستان از فیفا درخواست کرد که پوشکاش و دیگر بازیکنان متمرد را مجازات کند. فیفا با این درخواست موافقت کرد و پوشکاش و دیگران به مدت 18 ماه از شرکت در میدان های بازی محروم شدند. این تصمیم به منزله فروپاشی کامل نسل طلایی فوتبال مجارستان بود. تیم ملی این کشور بعدها دیگر هرگز نتوانست آن موفقیت ها را تکرار کند.

پس از خاتمه دوره محرومیت، بسیاری از باشگاه های پرآوازه ایتالیایی و اسپانیایی در پی جذب پوشکاش بودند. خاتمه پوشکاش در سال 1958 به تیم پرافتخار رئال مادرید پیوست که تا آن موقع سه بار قهرمان جام باشگاه های اروپا شده بود.

دوره دوم افتخارات در میهن تازه

دومین دوره درخشش پوشکاش با رئال مادرید شروع شد. پوشکاش در مادرید در کنار آلفردو دی استفانو ستاره بزرگ آرژانتینی نهاده شد. این خط آتش دو نفره، رئال مادرید را به افتخارات بزرگی رساند. این تیم توانست با پوشکاش سه بار دیگر جام قهرمانی باشگاه های اروپا را کسب کند. افزون بر آن پوشکاش به همراه رئال شش بار قهرمان اسپانیا شد.

یکی از بازی های تاریخی این دوره برای پوشکاش، فینال جام قهرمانی باشگاه های اروپا در سال 1960 بود که در آن رئال مادرید، تیم آلمانی اینتراخت فرانکفورت را با نتیجه حیرت انگیز 7 بر 3 درهم کوبید. پوشکاش در آن بازی به تنهایی چهار بار دروازه حریف را فروریخت.

پوشکاش در مجموع چهار بار عنوان بهترین گلزن باشگاه های اسپانیا را از آن خود کرد. او در سال 1961 تابعیت اسپانیا را به دست آورد و به تیم ملی این کشور فراخوانده شد. ولی او در آن موقع دیگر بازیکنی 34 ساله بود. با این همه پوشکاش در جام دنیای سال 1962 در شیلی تیم ملی اسپانیا را همراهی کرد، ولی این تیم در آن مسابقات موفقیتی نداشت و نتوانست از گروه خود صعود کند.

پوشکاش در سال 1963 برای آخرین بار با تیم ملی فوتبال اسپانیا به میدان رفت. وی خاتمه در سال 1966 در سن 39 سالگی کفش ها را به دیوار آویخت. ولی این به معنی وداع با جادوی فوتبال نبود.

پوشکاش به عنوان مربی

پوشکاش فعالیت خود را به عنوان مربی فوتبال در سال 1967 با تیم اسپانیایی هرکولس آلیخانته شروع کرد. بعدها مربی تیم هایی در سن فرانسیسکوی آمریکا و ونکوور کانادا شد. سپس بار دیگر به اروپا بازگشت و نخست در اسپانیا و بعد در یونان به کار خود ادامه داد.

بزرگ ترین موفقیت پوشکاش در مقام مربیگری، بین سال های 1970 تا 1974 با باشگاه پاناتینایکوس آتن بود. پوشکاش این تیم را دوبار به مقام قهرمانی یونان رساند. این تیم همچنین در سال 1971 با راهنمایی پوشکاش به فینال جام باشگاه های اروپا راه یافت. بازی فینال در برابر آژاکس آمستردام هلند برگزار گردید. آتنی ها می خواستند با پیروزی در این بازی، بزرگ ترین افتخار تاریخ فوتبال خود را رقم بزنند. ولی در تیم آژاکس جادوگری ظهور نموده بود که پوشکاش و بازیکنانش را مسحور کرد. این جادوگر کسی جز یوهان کرایف نبود. پاناتینایکوس آن بازی را دو بر صفر به یاران کرایف واگذار کرد.

پوشکاش بعدها در مقام مربی برای چند باشگاه دیگر فعالیت داشت. وی مدت کوتاهی نیز مربیگری تیم ملی فوتبال عربستان سعودی و باشگاه المزری مصر را عهده دار بود. همچنین در سال 1993 مربی تیم ملی فوتبال مجارستان شد، ولی نتوانست این تیم را به جام دنیای رهنمون گردد.

در سال 2002 استادیوم نپ در بوداپست، جایی که نسل طلایی فوتبال مجارستان در دهه پنجاه افتخارات بزرگی آفریده بود، به استادیوم فرانس پوشکاش تغییرنام داده شد. پوشکاش در 17 نوامبر 2006 در سن 79 سالگی در بوداپست چشم از دنیا فروبست.

صندلی پوشکاش در تاریخ فوتبال دنیا

پوشکاش بی تردید یکی از پدیده های استثنایی ورزش فوتبال است. او در رده بندی بین المللی تاریخ و آمار فوتبال، در فهرست بزرگ ترین بازیکنان قرن بیستم، پس از پله، کرایف، بکن باوئر، دی استفانو و مارادونا، در صندلی ششم قرار گرفته است. درباره پوشکاش افسانه هایی هم نقل شده است. گفته می گردد که او یک بار با یکی از آن شوت های سنگین با پای چپ، چند دنده دروازه بان تیم حریف را شکسته است.

پوشکاش دارای رکوردهایی باورنکردنی است. او با تیم ملی مجارستان 85 بار به میدان رفت و 84 گل به ثمر رساند، یعنی بطور میانگین تقریبا در هر بازی یک گل. اگر در نظر داشته باشیم که پله در 92 بازی ملی خود، 77 گل برای برزیل به ثمر رساند، به صندلی والای پوشکاش پی می بریم. از این رو در سال 1997 در مونیخ آلمان و در جریان ستایش از بزرگ ترین بازیکنان قرن، لقب بهترین گلزن قرن بیستم به پوشکاش داده شد.

پوشکاش روی هم هشت بار بهترین گلزن باشگاه های مجارستان و اسپانیا شد. وی مجموعا 358 گل در مجارستان و 324 گل در اسپانیا به ثمر رساند. یکی از رکوردهای شخصی او این بود که در سال 1949 با تیم هونود بوداپست، در یک بازی به تنهایی هفت بار دروازه حریف را فروریخت.