کاروانسرای دخان زنجان ، بنایی ارزشمند اما فراموش شده

به گزارش سهندبلاگ، در طول تاریخ کاروانسراها ارزشمندترین اماکن برای مسافران بوده اند. گرچه امروزه مورد استفاده نیستند، اما همین کاروانسراها بودند که احتیاج مسافران را رفع می کردند. شاید برای شما هم جالب باشد بدانید که کلمه کاروانسرا به چه معناست. کاروانسرا از دو واژه کاروان و سرا شکل گرفته که کاروان یعنی مسافرانی که گروهی سفر می نمایند و سرا به معنای خانه و کاشانه است. از روزگاران قدیم، کاروانسراها در مسیرهای مهم شهری احداث می شدند تا محلی امن برای مسافران باشند و می توان دوره صفوی را از برترین دوره های ساخت کاروانسراهای بین شهری دانست. با احیای جاده ابریشم، شاه عباس صفوی دستور ساخت کاروانسراها را در الویت کاری خود قرار داد و به همین دلیل دوره صفوی را دوره اوج ساخت کاروانسراها می دانند. ما در این مطلب قصد داریم شما را با یکی از قدیمی ترین کاروانسراها در جنوب بافت تاریخی شهر زنجان آشنا کنیم که از دوران قاجار به یادگار مانده است. کاروانسرای دخان زنجان در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره ثبت 6169 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در ادامه با ما در مجله خبرنگاران همراه باشید تا با دیدنی های کاروانسرای دخان زنجان بیشتر آشنا شوید.

کاروانسرای دخان کجاست؟

شهرستان زنجان در شمال غرب ایران واقع شده و دارای جاذبه های گردشگری و امکان تفریحی بسیاری است. بازار بزرگ زنجان، یکی از بزرگترین بازار سرپوشیده کشورمان است. این بازار بزرگ از قسمت های مختلف اعم از سراها، کاروانسراها، حمام ها و راسته ها تشکیل شده که بعضی از آن ها در طول تاریخ از بین رفته اند. یکی از این سراها، کاروانسرای دخان بوده که در ادامه بازار سرپوشیده زنجان و در منتهی الیه ورودی شرقی قرار گرفته است. این سرا در سال 1320 توسط حاج قلی آقا یکی از تجار شهر زنجان احداث شد و مالک فعلی آن از وراث حاج سید اسماعیل مهدیون است. در گذشته به دلیل تقاضای مردم برای خرید توتون و تنباکو، تجار و بازرگانان ناچار به جمع آوری دخانیات از شهرها و روستاهای اطراف می شدند تا در انباری نگهداری و به بازار عرضه نمایند. این کاروان سرا به دلیل توزیع توتون و تنباکو درگذشته به سرای دخان یا دخانیات نامگذاری شده و محلی برای خرید و فروش و انبار کالاهای دخانی بوده است. این بنا امروزه به نام سرای دخان یا سرای حقیقت نزد اهالی محل شناخته می گردد. کاروانسرای دخان زنجان از نوع کاروانسراهای درون شهری بوده که از جهت ماهیت به کاروانسراهای دوران خود شباهت بسیار زیادی دارد، ولی از لحاظ ظرافت و زیبایی از دیگر کاروانسراهای شهر زنجان متمایز است. به دلیل عدم توجه و مرمت در طول زمان به تدریج قسمت هایی از آن دچار فرسایش و تخریب شده و قسمت هایی از آن نیز در آتش سوزی سال 1377 از بین رفته اند.

معماری کاروانسرای دخان

کاروانسرای دخان زنجان دارای یک حیاط مرکزی، دو ایوان شمالی و جنوبی، رواق هایی در چهار جهت اصلی و حجره هایی که پشت رواق ها قرار گرفته، هست. این بنا توسط دو ورودی بزرگ و دروازه های شمالی، جنوبی و غربی با بافت شهر ارتباط دارد. از دیگر دیدنی های کاروانسرای دخان زنجان راهروی شمالی، بالکن راهروی شمالی، میان سرا و رواق های اطراف آن هستند. امروزه حجره داران و کسبه بازار از فضای میان سرا به عنوان پارکینگ استفاده می نمایند. عمده تزئینات کاروانسرای دخان زنجان کاشی کاری، آجرکاری و ستون های تزئینی است. در پیشانی ورودی هر حجره و ایوان های شمالی و جنوبی از کاشی هایی با نقوش هندسی و گیاهی در رنگ های متنوع استفاده شده و ستون های این بنا به صورات استوانه ای و با آجرهای تراش خورده کار شده اند.

آدرس کاروانسرای دخان زنجان: جنوب بافت قدیمی شهر زنجان

مدت زمان بازدید از کاروانسرای دخان زنجان: 1 تا 2 ساعت