خبرنگاران درباره احمد فردید - سهندبلاگ

سید احمد مهینی یزدی که بعدها نام خانوادگی خود را به فردید تغییر داد در یکم مهر 1289 خورشیدی در یزد متولد شد.(1) پدرش سیدعلی نام داشت که از وضع مالی خوبی هم برخوردار بود چنانکه توانست فرزندش را برای ادامه تحصیل به تهران بفرستد.

فردید در 1338 خورشیدی با بدری مرتضوی که آموزگار بود، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک پسر به نام احمدرضا و یک دختر به نام فریده بود که هر 2 تحصیل نموده آمریکا و برخلاف میل پدر ساکن همانجا شده و ارتباطی با عالم فلسفه فکری پدر خود نداشتند.(2)

تحصیلات

فردید در همان کودکی که در یزد بود، علاوه بر مدرسه در محضر درس شیخ احمد یزدی هم حاضر می شد و همچنین زبان فرانسه را نیز از همان کودکی می آموخت(3). وی تا 16 سالگی در یزد ماند، سپس مدت کوتاهی برای تحصیل به اصفهان و پس از آن به تهران رفت و در 1309 خورشیدی دیپلم خود را از دارالفنون گرفت و به یزد بازگشت و مدت یک سال در آنجا در دبیرستان تدریس کرد و مجدداً به تهران رفت. او در 1313 خورشیدی به دانشسرای عالی رفت و پس از یک سال با تصویب وزارت فرهنگ به اخذ درجه لیسانس نائل شد(4) تا اینکه در 1316 خورشیدی به مشهد می رود و به مدت 2 سال در آنجا به تدریس در دبیرستان مشغول می شود و باز به تهران بازمی شود و در وزارت فرهنگ مشغول خدمت می شود. مدتی در تهران زندگی می نماید تا اینکه در 1326 خورشیدی از طرف وزارت فرهنگ و با استفاده از بورس تحصیلی برای اخذا دکتری به فرانسه می رود و تا 1333خورشیدی ساکن پاریس می شود و پس یک سال به آلمان می رود و بعد به ایران بازمی شود و از 1336 خورشیدی با عنوان استاد فلسفه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشغول تدریس می شود.

فردید تا 1351 خورشیدی در دانشگاه تهران تدریس می نماید تا اینکه در این سال و برخلاف میل باطنی و ظاهراً به دلیل رسیدن به حدنصاب سنی بازنشسته می شود. البته تدریس مستمر وی تا چند سال دیگر ادامه پیدا می نماید و با پیروزی انقلاب اسلامی برای مدتی دیگر هم در دانشگاه تدریس می نماید(5).

نامزدی مجلس شورای اسلامی

فردید پس از پیروزی انقلاب اسلامی و برای نخستین دوره مجلس نامزد شد که روزنامه کیهان این خبر را با صدور اعلامیه ای منتشر کرد که فدائیان اسلام نیز از او حمایت کردند(6) اما آراء لازم برای حضور در مجلس را به دست نیاورد.

جلسه های فردیدیه

بنابر گفته رضا داوری اردکانی استاد فلسفه دانشگاه تهران، فردید در حدود 20 سال در تهران شمع یک محفلی بود و برخی از اهل نظر و استادان فلسفه در مجلس ایشان حاضر می شدند و به مطالب ایشان گوش می دادند. جلسه هایی که بنابه گفته داریوش شایگان فیلسوف و متفکر ایرانی به دلیل حضور فردید به فردیدیه معروف بودند و به گفته داوری اردکانی خود فردید تقریباً سخنگوی تمام وقت مجلس بود.

رامین دنیابگلو استاد ایرانی دانشگاه یورک کانادا فرزند امیرحسین دنیابگلو که به نظر می آید، تعدادی از این جلسه ها در منزل آنها برگزار می شده که در آن موقع در دوره نوجوانی خود به سر می برد، می گوید: مهم ترین خاطره، حضور افرادی چون شاهرخ مسکوب، داریوش شایگان، ابوالحسن جلیلی و داریوش آشوری بود اما این جلسه ها محدود به همین چند تَن نمی شد و افرادی همچون رضا داوری اردکانی، حمید عنایت، نجف دریا بندری، غلامحسین ساعدی و تعدادی دیگر که به گفته داوری اردکانی چون بدرستی گفته ها را نمی شنیدند و آنچه را می شنیدند، مجمل و معقد می یافتند، دیگر نمی آمدند اما همه آنها هم که می ماندند، تمام مطالب را در نمی یافتند و با همه آنچه درمی یافتند، موافقت کامل نداشتند.

در مجالس شبانه فردید اشخاص فاضل و دانشمند و صاحب نظر همچون رضا داوری اردکانی، غلامحسین ساعدی، داریوش آشوری، داریوش شایگان، امیرحسین دنیابگلو، رضا عنایت و ... حضور داشتند اما همه افرادی که در این جلسه ها حضور داشتند یک نوع تفکری نداشتند و همدل نبودند.(7)

شب هائی پربار و در عین حال غم انگیز بودند اما داوری اردکانی اعتقاد دارد که این مجلس، مجلس عیش و طرب نبود و می گوید: حتی گاهی سخنانی به زبان دکتر فردید می آمد که مایه آزردگی و تکدر خاطر و تلخکامی برخی از حاضران می شد. تکرار می کنم که حاضران مجلس مریدان دکتر فردید نبودند و گاهی با ایشان اختلاف نظرهای اساسی داشتند. همه شان هم اهل بحث و نظر بودند با وجود این بیشتر گوش می دادند و کمتر سخن می گفتند. به هر حال بسیاری اوقات ما می نشستیم و مثلا از ساعت نه تا یک بعد از نیمه شب فردید متکلم وحده بود. نه او خسته می شد از گفتن و نه ما از شنیدن ملول می شدیم، همه ما گوش می دادیم.

غرب زدگی

فردید در مقام فیلسوف یک مفهوم تازه به زبان فارسی عرضه داشت که سرنوشت تاریخی بسیار با اهمیتی پیدا کرد و آن مفهوم غرب زدگی بود که به نظر می آید در دهه 30 خورشیدی به آن رسیده است. البته حرف های او پیرامون این مفهوم تنها در محفل های خصوصی یا در کلاس های درس مطرح می شد، آن هم به زبانی دیگر هیچ فردی از آن سر در نمی آورد و در نتیجه بازتابی نداشت اما انتشار کتاب غرب زدگی جلال آل احمد باعث توجه به فردید شد و به گفته آل احمد در ابتدای کتاب، او این مفهوم را از فردید گرفته بود اما شرحی که جلال از این مفهوم داد، ارتباطی با فردید نداشت.(8)

فردید مقوله غرب زدگی را با زبانی پیچیده و پرطمطراق از دیدگاهی فلسفی-عرفانی در مجالس خصوصی و کلاس های درس در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مطرح می کرد. از نظر فردید روی گرداندن از غرب و غرب زدگی و شفا یافتن از این بیماری به معنای بازگشت به دامان شرق و معنویت آن بود که در عرفان نظری و فرهنگ تصوف می بایست جست که آن هم خود را حقیقت باطنی اسلامی می داند(9)

شاگردان پس از انقلاب

پس از انقلاب اسلامی افرادی مانند غلامحسین ابراهیمی دینانی، شهید مرتضی آوینی، محمد مددپور، سید عباس معارف و بسیاری از جوانان به دور او گرد می آیند و همه آنها به نحوی تحت تاثیر او قرار می گیرند و بعدها در آثاری که به وجود می آورند، اصطلاحات و دیدگاه های او را به کار می گیرند. او در حالی که کتاب و مقاله نمی نویسد اما در تلویزیون و در مجامع دانشجویی و یا حتی در منزل خود سخنرانی می نماید و در مصاحبه های رادیویی، تلویزیونی و مطبوعاتی شرکت می نماید و به تشریح نظرات خود می پردازد(10).

فردید در دوران حیات طولانی خود هیچ اثری منتشر نکرد. به طوری که به فیلسوف شفاهی مشهور شد. کتاب ملاقات فرهی و فتوحات آخرالزمان مجموعه ای است از درس گفتارهای وی که پس از مرگش منتشر شد.

درگذشت

خاتمه این استاد فلسفه در صبح روز سه شنبه 20 مرداد 1373 خورشیدی در منزلش واقع در خیابان برادران مظفر تهران چشم از دنیا فرومی بندد و پیکر او در بهشت زهرا به خاک سپرده می شود تا داریوش آشوری بنویسد: با مرگ احمد فردید دفتر یک دوران از تاریخ فکر و روشنفکری در این کشور بسته شد... نگرش در ماهیت و معنای تاریخ ماست که او را سزاوار داشتن عنوان فیلسوف می نماید(11).

منابع

1- محمدرضا ضاد. فردید نامه: نگاهی به زندگی و آثار و افکار سیداحمد فردید، نشر موج نور، 1395، ص22

2- همان، 24

3- همان، ص27

4- همان، ص29

5- همان، صص37،38

6- همان، ص44

7- همان، ص779

8- داریوش آشوری، اسطوره فلسفه در میان ما، ص4

9- همان، صص 4 ،5

10- هویت اندیشان و میراث فکری احمد فردید، محمد منصور هاشمی، انتشارات کویر، چاپ دوم، تهران 1384، 89

11- همان، 132

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا