ما ضد کلیشه ایم - سهندبلاگ

مستند ضد کوشش دارد در هر قسمت با طرح یک موضوع ظاهرا کم اهمیت، به جنگ کلیشه های ذهنی مردم درباره محیط پیرامونشان برود، چرا که ضدیت با کلیشه ها، کلید دیدن وقایع دنیا از دریچه ای جدید است. هر قسمت از این مجموعه مستند به موضوع متفاوتی مثل آلودگی هوا، آلودگی های نوری، حیوانات خانگی، صنایع جنگ و... پرداخته و می کوشد مردم را وادار کند نگاه متفاوت تری داشته باشند.

مجموعه مستند ضد به تهیه کنندگی و کارگردانی مشترک محسن کریمیان و مهدی افضل زاده در شبکه مستند فراوری شده و یکشنبه ها ساعت 22و 15دقیقه پخش می گردد.

پذیرای سازندگان این اثر در روزنامه جام جم شدیم و درباره جزئیات مستند ضد به گپ وگفت نشستیم.

شکل گیری نخ تسبیح

شما در مجموعه مستند ضد به سراغ کلیشه های ذهنی مردم رفتید و موضوعات متفاوت را دستمایه قرار داده اید؛ از تجارت گرفته تا چاقی، آلودگی نوری و... گاهی موضوعات این مستند از هم خیلی دور هستند. چطور به سراغ سوژه های پراکنده رفتید؟

مهدی افضل زاده: ما یک مجموعه مستند می خواستیم برای شبکه مستند بسازیم که به موضوعات مختلف بپردازیم اما به دنبال نخ تسبیح هم بودیم تا موضوعات پراکنده به هم ارتباط داشته باشند. به همین دلیل کاپیتالیسم سرمایه داری را انتخاب کردیم. حالا نقد سرمایه داری در برخی قسمت ها پررنگ و در برخی قسمت ها کمرنگ تر است. اما اگر نگاه جامعی به زندگی داشته باشید، متوجه تاثیر نظام سرمایه داری در زندگی می شوید که نامرئی است. مثلا همه ما خوردن قهوه، شکر، گوش دادن به اخبار و... را امری بدیهی می دانیم که در زندگی مان رخ می دهد. به همین دلیل ما نگاهی به این سیر تاریخی داشتیم و نگاه مان توطئه توهم نیست.

محسن کریمیان: ما درخواستی از جانب شبکه مستند داشتیم و تصمیم گرفتیم مستندی با رویکرد انتقادی بسازیم. البته اگر می خواستیم نقد نظام سرمایه داری داشته باشیم، تخصصی می شد و ممکن بود برای مخاطب قابل درک نباشد. به همین دلیل به دنبال راه چارههایی گشتیم که قابل فهم باشد. اتفاقات در زندگی روزمره ما رخ می دهد از طرز لباس پوشیدن گرفته تا خوراک، خوابیدن، دانشگاه و... ما می خواستیم به مردم بگوییم، می توانند به کلیشه های زندگی نگاه تازه تری هم داشته باشند. البته ما به مخاطب نمی گوییم چه کار کند و چه کار نکند.

ژست بی طرفانه نمی گیریم

داشتن نگاه متفاوت برای اتفاقات روزمره زندگی خوب است، اما شما در مستند ضد، به گونه ای به موضوعات می پردازید که این حس برای مخاطب شکل می گیرد که می خواهید نگاه خودتان را تحمیل کنید.

کریمیان: ما به هیچ وجه در سرانجام بندی نگاه خودمان را تحمیل نمی کنیم.گرچه این اتفاق در سرانجام بندی رخ نمی دهد اما در کل مستند به چشم می خورد و داریم این ماجرا را می بینیم.ما سعی کردیم رویکرد انتقادی به موضوعات داشته باشیم که اتفاقا این نگاه مستند را جذاب نموده است و روایت، زمانی جالب می گردد که گزندگی اش برای مخاطب به چشم بیاید. هدف این بود به ذهن مخاطب تلنگر بزنیم و سنت شکنی درباره برخی موضوعات داشته باشیم.

افضل زاده: برخی مستندها هدف شان روایت بی طرفانه است اما برخی مستندها این طور نیستند و می خواهند ایده ای را به مخاطب انتقال بدهند. ما غرض ورزانه در مستند ضد صحبت نکردیم، بلکه رویکرد انتقادی به سیر تاریخی برخی موضوعات داشتیم. ممکن است از ضعف فرم ما باشد که این طور فکر می کنید اما تاکید می کنم ژست بی طرفانه نداشتیم. بلکه سعی نموده ایم بگوییم از زاویه تازه به کلیشه های زندگی نگاه کنیم. اگر می گوییم قهوه بد است، نمی گوییم مردم دمنوش بخورند. مجالش در مستند ما نبود از جایگزین ها هم حرف بزنیم.

آیا قصد دارید جایگزین ها را در ساخت فصل های بعدی این مستند معرفی کنید؟

افضل زاده: معتقدم راه چاره در نقد وجود دارد. وقتی ما می گوییم دروغ نگویید مسلما راه چاره، راستگویی است یا اگر می گوییم قهوه منجر به اختلالات خواب می گردد، طبیعی است باید خوردن آن را محدود یا قطع کنیم یا وقتی از نور مصنوعی و اختلالات خواب حرف می زنیم یعنی کمتر استفاده کنیم.

بهره گیری از نشریات دنیای

چطور به سراغ موضوعات متفاوت رفتید؟ آیا با کارشناسان درباره موضوعات، از قبل صحبت نموده بودید؟

کریمیان: بخشی از موضوعات، دغدغه های شخصی ما بود و از برخی دیگر مقالات دنیای که رویکرد انتقادی داشتند، بهره بردیم.

افضل زاده: ما قبل از نگارش هر متن، پژوهش داشتیم. برخی ایده ها را از نشریاتی که در گاردین و نیویورکر چاپ شده بود، گرفتیم. همچنین از سایت ترجمان هم خیلی بهره بردیم و با این که تعامل مستقیم نداشتم اما در کارمان خیلی تاثیرگذار بود.

کریمیان: ضمناً ما برای هر قسمتی به سراغ نویسندگان متخصص حوزه رفتیم. مثلا اگر قرار بود یکی از قسمت ها درباره تغذیه باشد، حتما کار را به نویسنده ای می سپردیم که در این زمینه تخصص دارد.

مستندهای آرشیوی ارزان قیمت

چرا برای ساخت این مستند به سراغ مستند آرشیوی رفتید در حالی که مستند فراوریی برای مردم جذاب تر است؟

افضل زاده: مستند آرشیوی به لحاظ هزینه ارزان قیمت و یک صدم هزینه مستند فراوریی است. البته این طور نیست که مستندهای آرشیوی مخاطب ندارد. اتفاقا گاهی مستندهای فراوریی خارجی نتفلیکس روایت سنگین و غیرقابل هضم دارد که برای مخاطب جذاب نیست. اما روایت ما در مستند ضد قابل فهم برای مخاطبان است و سعی نموده ایم برای مخاطب که آمادگی ذهنی دارد، قابل هضم باشد.

کریمیان: چون در ایران حق امتیاز نداریم، ساخت مستند آرشیوی به لحاظ هزینه و فراوری کم هزینه تر است.

پیگیری قبل از بحران

شما در این مستند به موضوعاتی پرداخته اید که هنوز تبدیل به بحران در ایران نشده است، مثل حیوانات خانگی. چطور این سوژه ها را پیگیری کردید؟

افضل زاده: ما نیم نگاهی داشتیم به مسائلی که در ایران مبتلابه بوده و برخی دیگر از قسمت ها، به موضوعاتی اختصاص داشت که شاید در حال حاضر در ایران تبدیل به بحران نشده است اما در کشورهای درجه یک سرمایه داری این اتفاق اتفاق افتاده است. به همین دلیل بهتر است قبل از بحران به چنین ماجرایی رسیدگی کنیم. مثل مصرف زیاد قهوه.

فکر می کنم قهوه خیلی دغدغه تان است که در مثال هایتان تکرار می کنید.

افضل زاده: (باخنده)، نه. مثال دیگری می زنم. مثل شکر. خب اگر سیر تاریخی شکر را آنالیز کنیم متوجه می شویم تا صد سال پیش شکر در ایران نبود اما در حال حاضر مصرف این خوراکی مضر در کشور زیاد است.

توهم توطئه نداریم

من به عنوان مخاطب احساس می کنم در مستندتان به گونه ای به موضوعات نگاه کردید که انگار توهم توطئه دارید و این حس را به مخاطب می دهید؟

کریمیان: رویکرد ما انتقاد گل درشت است، به همین دلیل باعث شده شما این طور جذب شده باشید اما ما به هیچ وجه توهم توطئه نداشتیم بلکه می خواستیم مخاطب را جذب کنیم. حتی در مقالات دنیای هم که با رویکرد انتقادی نوشته شده، این نگاه را خواهید دید.

افضل زاده: نظام سرمایه داری این گونه است که هر چه سرمایه بیشتر باشد، رونق بیشتری خواهیم داشت. به همین دلیل ما نمی گوییم این اتفاقات در کشورمان برنامه ریزی شده، بلکه نظام سرمایه داری منجر به چنین داستان هایی شده است که خوراکی که تا 100سال قبل در کشورمان نبود، حالا مصرف بالایی دارد. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که اعتیاد شدید به شکر، کافئین، اخبار، بازی های رایانه ای، صفحه نمایش تلفن همراه و... داریم و سعی نموده ایم در 30تا 40درصد مستند ضد این موضوع را نشان بدهیم.

استفاده از یک صدای دست نخورده

برای روایت مستند ضد به سراغ سعید مظفری و فریبا رمضان پور رفتید که نریشن کارهای مستند را خیلی کم انجام داده اند. این در حالی است که صدای مظفری برای شخصیت های جوان قصه استفاده می گردد.

افضل زاده: گوینده اصلی سعید مظفری و گوینده دوم فریبا رمضان پور است. دلیل انتخاب آقای مظفری شخصی بود و همواره صدای او را دوست داشته ام. وقتی قرار شد دوبلوری برای روایت مستند ضد انتخاب کنم، به او فکر کردم. به نظرم صدای این گوینده خش خاصی دارد.ولی صدای آقای مظفری اصلا خش ندارد، بلکه صدای دوبلورهایی همچون ناصر طهماسب و ناصر نظامی خش دارد.

افضل زاده: ایشان استاد دوبله ایران و بدون شک جزو پنج نفر اول ایران هستند. ما می خواستیم صدای این گوینده فضای انتقادی کار را به مخاطب انتقال بدهد.

کریمیان: ما به دنبال گوینده ای بودیم که صدایش برای روایت مستند دست خورده نباشد. به همین دلیل به انتخاب آقای مظفری رسیدیم که صدایش اتمسفر سینمایی دارد و منجر به دیده شدن کار و ارتباط خوب با مخاطبان شده است یا قسمت هایی که درباره زنان بود صدای خانم رمضان پور خیلی خوب روی کار نشسته است.

فاطمه عودباشی - رسانه / روزنامه خبرنگاران

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.

hodablog.ir: هدا بلاگ | انجمن گفتگوی سیستم مدیریت محتوای هدا بلاگ