از ضعف فرآوری گیاهان دارویی تا لزوم ایجاد بانک ژن گیاهی در خراسان جنوبی - سهندبلاگ

خراسان جنوبی دارای تنوع گیاهان دارویی بسیار بالایی است و پتانسیل مالی شایان توجهی در این بخش وجود دارد. بر اساس آمارها درآمد استان خراسان جنوبی در سال گذشته از کاشت گیاهان دارویی بیش از 2 هزار میلیارد تومان بوده و مواد موثره موجود در گیاهانی چون زعفران، زرشک و عناب بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است، اما به دلیل نبود دانش و امکانات کافی از این پتانسیل مالی استفاده نمی گردد؛ از این رو از سوی محققان دانشگاه بیرجند این طرح بر مبنای براساس افق 10 ساله تهیه، طراحی و اجرایی شد.

با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده های آن، افزایش سهم طب سنتی در سیستم سلامت کشور در نقاط مختلف، پیشینه غنی ایران در طب سنتی و همچنین مستعد بودن استان خراسان جنوبی، احیا و توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی ایرانی با استفاده از تمام منابع ملی، در این استان ضروری است. بر این اساس محققان دانشگاه بیرجند بر اساس برنامه ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری اقدام به تهیه نقشه گیاهان دارویی این استان نموده اند.

به گزارش خبرنگاران، با توجه به مصوبه سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی کشور در جلسه 735 مورخ 25 تیرماه سال 1392 شورای عالی انقلاب فرهنگی و جهت تحقق اهداف و سیاست های راهبردی این سند مهم در برش منطقه ای و استانی، طرح پژوهشی با عنوان تهیه، طراحی و اجرای نقشه راه گیاهان دارویی و طب سنتی استان خراسان جنوبی توسط ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به وسیله بنیاد نخبگان خراسان جنوبی اجرایی شد.

هدف از اجرای این طرح، مطالعه، طراحی، اجرا و سیاست گذاری در راستا تحقق اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی است. از این رو نقشه راه گیاهان دارویی و طب سنتی می تواند به عنوان نقشه فنی و اجرایی تحقق اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در استان خراسان جنوبی تلقی گردد.

محمدحسین امینی فرد، مجری طرح نقشه گیاهان دارویی استان و عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند، یکشنبه شب 6 بهمن، در جلسه آنالیز نقشه گیاهان دارویی استان، اظهار کرد: خراسان جنوبی شرقی ترین استان و سومین استان پهناور ایران بوده که اقلیم خشک و بیابانی دارد.

وی با اشاره به وجود حدودا 150 هزار هکتار اراضی زیر کشت زراعی و باغی در استان، توضیح داد: 94 درصد از مساحت استان را عرصه های منابع طبیعی تشکیل می دهد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اینکه خراسان جنوبی مقام اول زرشک و زعفران را در کشور دارد، اضافه کرد: بسیاری از محصولات فراوری شده در استان مانند گل نرگس، زعفران، زرشک و عناب منحصر به فرد است و این محصولات از نظر مالی محصولات ارزشمندی هستند.

امینی فرد با اشاره به اینکه 1300 گونه گیاهی در این استان وجود دارد که 10 درصد از تنوع کشور را تشکیل می دهد، اظهار کرد: خراسان جنوبی جزء پنج استان برتر در فرآیند فراوری گیاهان دارویی است.

وی با بیان اینکه از 150 هزار هکتار سطح زیر کشت 50 هزار هکتار مربوط به گیاهان دارویی است، اظهار کرد: اکنون این گیاهان، باتوجه به متوسط میانگین قیمت گذاری حدود دو هزار میلیارد تومان درآمد عاید استان می نماید که طبق نقشه راهی که دیده شده باید در سال های آینده درآمد حاصله افزایش یابد.

مجری طرح نقشه گیاهان دارویی استان با اشاره به ضعف های اساسی برای کاشت و فرآوری گیاهان دارویی در استان، اضافه کرد: در این حوزه طبق آنالیز های علمی که انجام گرفته، با متوسط عملکرد ایده آل خود فاصله داریم.

امینی فرد با اشاره به شرایط فرآوری گیاهان دارویی، توضیح داد: در خصوص محصول زعفران 19 مجتمع فرآوری و بسته بندی در استان فعال هستند و در خصوص زرشک 10 مجتمع کنسانتره فعال است که 15 درصد آن فرآوری می گردد.

وی با اشاره به وجود یک مجتمع فرآوری زرشک با یک درصد فرآوری این محصول فراوریی، اظهار کرد: میران فرآوری در خصوص گل نرگس و آنغوزه در استان صفر است.

این عضو هیات علمی دانشگاه اعلام کرد: هیچ داروی گیاهی مورد تایید وزارت بهداشت حاصل از گیاهان دارویی در استان فراوری نمی گردد و این ضعف اصلی است که باید به آن توجه گردد.

وی با بیان اینکه باید با یاری تمام دستگاه های اجرایی کوشش کنیم تا نقشه راه گیاهان دارویی اجرایی گردد، اضافه کرد: در این نقشه راه برنامه عملیاتی در چند بخش زیرساخت و فراوری، آموزش، پژوهش، تحقیقات، بازار و اقتصاد و ترویج و فرهنگ سازی تدوین شده است.

وی با اشاره به پیشنهادات برای اجرایی کردن موارد این نقشه راه، توضیح داد: اگر بخواهیم قدم اساسی در این حوزه برداریم، باید ستاد گیاهان دارویی قوی تشکیل گردد که تمام تصمیمات در آن اخذ شده و قدرت اجرایی داشته باشد.

مجری طرح نقشه گیاهان دارویی استان با بیان اینکه این ستاد نیز باید چند کمیته داشته باشد تا دستگاه ها براساس وظایف خود در آن ها عضو شوند، اظهار کرد: از جمله مهم ترین وظایف ستاد این است که دستورالعمل ها را تهیه و متناظر با این ستاد در هر شهرستان یک ستاد تشکیل گردد.

امینی فرد با تاکید بر ثبت دخایر ژنیتکی و ایجاد بانک ژن گیاهی، ادامه داد: در حوزه زیرساخت، تدوین استانداردها، برنامه کامل کشت و ساماندهی فراوریکنندگان و بهره وران گیاهان دارویی دنبال می گردد و استانداردهای مزرعه و بذر و نهال را باید معین کنیم.

وی با تاکید بر توسعه کشت، افزایش سطح زیر کشت آبی و دیم، افرایش بهره وری فراوری و کیفیت، توضیح داد: باید ارزش فراوری ناخالص داخلی گیاهان دارویی استان را افرایش دهیم.

مجری طرح نقشه گیاهان دارویی استان با بیان اینکه ضروری است سازمان تعاون روستایی باتوجه به وظایف خود، تعاونی ها را تحت پوشش قرار داده و آن ها را با روش های مختلف از جمله خرید تضمینی حمایت کند، یادآور شد: افزایش سطح زیر کشت دیده شده در این نقشه راه، بر اساس مبنای علمی است و همه موارد براساس یافته های علمی و متناسب با اقلیم استان تدوین شده است.