تاثیر کاشف السلطنه چایکار بر حیات اقتصادی و اجتماعی ایرانیان - سهندبلاگ

محمد میرزا قاجار که بعدها نام فامیلی کاشف چایکار را برای خود برگزید، از شخصیت های تحصیل کرده و وطن پرست دوره قاجار بود. او از نسلی بود که زندگی شان در استبداد ناصری آغاز شد و استبداد صغیر محمدعلی شاهی را درک کردند و عمر را در استبداد رضاشاهی به انتها بردند. این شازده قاجاری در همین دوران پرمخاطره و هراس انگیز کاری کرد کارستان. او با کار و تلاش طاقت فرسا در هند، توانست راز و رمز چای کاری و چای سازی را بیاموزد و چندهزار نهال و بوته چای و گیاهان دیگر را به ایران برساند.

کاشف السلطنه به تمام معنی مردی کاردان و آشنا به اصول دیپلماتیک بود. این را از گزارش های او به وزارت خارجه و دولت ایران می توان فهمید. او با همت عالی خود صنعت چای را در ایران پی افکند. در طول تاریخ پرفرازونشیب ایران کمتر کسی مانند او تا این اندازه در حیات اقتصادی و اجتماعی ایرانیان تأثیر گذاشته است.

مولف در این باره در مقدمه کتاب نوشته است: محمدمیرزا هرچند شاهزاده ای قجر بود؛ اما هیچ گاه در کالبد نخوت و بی عملی شاهزادگی فرو نرفت. او در دورانی متلاطم و پرفراز و نشیب دریافت که ایران بستری مناسب برای کشت گیاهی باارزش به نام چای است و با کار و تلاش ستودنی توانست رازورمز چای کاری و چای سازی را در فراتر از مرزهای ایران بیاموزد و نخستین بوته های این گیاه ارزشمند را با تحمل سختی های فراوان به ایران آورده و در گیلان بپروراند.

او که دیپلماتی کاردان و آگاه بود، در کنار فعالیت های سیاسی، با همتی مثال زدنی بنیان صنعت چای را در ایران پی افکند و به یکی از تأثیرگذارترین چهره ها در حیات اقتصادی و اجتماعی ایران بدل شد. بر اثر تلاش های او طی دو سال، یعنی تا سال 1320 قمری، تعداد هشتادهزار بوته چای در گیلان و هشتصد بوته آن در تنکابن به عمل آمد. مظفرالدین شاه که از گیلان راهی اروپا بود، در ایام توقف در رشت، کاشف السلطنه دو چای کار روسی را به حضور او برد. مظفرالدین شاه در سفرنامه خود به این موضوع اشاره کرده است.

جد پدری کاشف السلطنه علی شاه ظل السلطان هم فرزند فتحعلی شاه قاجار و برادر تنی عباس میرزا نایب السلطنه و یگانه خواهر تنی آن دو گوهر مُلک خانم ملقب به شاه جهان بی بی خانم بود. علی میرزا یا علی شاه ظل السلطان متخلص به عادل در 15 سالگی در سال 1225 به همراه جمعی از سرداران قاجار در جنگ با روس ها شرکت کرد و در 22 سالگی در سال 1232 با لقب ظل السلطان حاکم تهران شد. در سال 1350 پس از درگذشت پدرش فتحعلی شاه به تحریک برادرش علی نقی میرزا رکن الدوله و حاجی میرزا ابوالحسن خان وزیر خارجه در پایتخت دعوی شاهی کرد و با نام علی شاه قاجار بر تخت نشست.

پدربزرگ پدری کاشف السلطنه سیف الملوک میرزا پسر سوم علی شاه ظل السلطان از بطن حاجیه آغا دختر قهار قلی میرزا فرزند شاهرخ شاه افشار بود. پدربزرگ مادری کاشف السلطنه قهرمان میرزا پسر عباس میرزا نایب السلطنه، از بطن مهدعلیای ثانی خیرالنسا خانم دولو معروف به نبات خانم (دختر میرزا محمدخان قاجار دولو) و برادر تنی محمدشاه قاجار و بهمن میرزا بود.

یوسف دهی درباره تالیف این کتاب می گوید: نگارش یک کتاب مستند درباره کاشف السلطنه را در سال 1375 بانوی دل آگاه ثریا فرهت سپاهی(کاظمی) نوه دختری کاشف السلطنه به من داد که خود کتابی مستقل درباره جدش نوشته بود ولی در عین حال بر ایرادها و اشتباهات آن واقف بود. وی نسخه ای از اسناد و عکس ها را در اختیارم قرار داد ولی متاسفانه سال ها نتوانستن وعده خود را عملی کنم. در این فاصله کتاب ها و مقالات متعددی درباره صنعت چای و کاشف السلطنه نوشته شده است و از آن جمله دو انتها نامه دانشگاهی است که یکی پژوهش سیده زهرا قدیری اصلی است که در سال 1390 در دانشگاه ابهر اجرا شده و دیگری پژوهش علی اکبر یوسفی سقلعه رودخانی است که در دانشگاه شهر ری صورت پذیرفت و پس از تکمیل در سال 1393 از سوی انتشارات کانی منتشر شده است اما پس از بیست سال در نودمین سال درگذشت زنده یاد محمد میرزا کاشف چایکار کتاب به چاپ رسید تا به تکمیل آنچه تا به امروز درباره این مرد بزرگ، دیندار و وطن خواه گفته و نوشته شده کمک کند.

پرداختن به زندگی و کارنامه رجال برجسته و اظهارنظر درباره آنها، بدون ذهنیت های ازپیش مشخص شده و پیش داوری های موجود درباره حیات شخصی و اجتماعی آنان کاری سخت است؛ به ویژه رجالی که نقش مهمی در تحولات یک سرزمین ایفا کردند. نویسنده در این کتاب کوشیده به زندگی شخصی و حیات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کاشف السلطنه بپردازد و شرح حالی جامع از این شخصیت برجسته ارائه دهد.

این کتاب شرح احوال و زندگی محمدمیرزا قوانلو ملقب به کاشف السلطنه است که از چهره های تأثیرگذار و کاردان عصر قاجار و پهلوی اول بود. محمدمیرزا قاجار قوانلو که بعدها نام فامیلی کاشف چایکار را برای خود برگزید، از شخصیت های تحصیل کرده و وطن پرست دورۀ قاجار بود. او از نسلی بود که زندگی شان در استبداد ناصری آغاز شد و استبداد صغیر محمدعلی شاهی را درک کردند و عمر را در استبداد رضاشاهی به انتها بردند. ولی این شازده قاجاری در همین دوران پرمخاطره و هراس انگیز کاری کرد کارستان.

یادداشت حوزه هنری گیلان سرآغاز این کتاب است سپس به از تولد تا نوجوانی، دوران کار و تحصیل، بازگشت به ایران، بازگشت دوباره به ایران، مأموریت بزرگ، پدر چای ایران، در دوره مشروطه، در استبداد صغیر و اعادۀ مشروطیت، دوران میان سالی، سال های انتهای کاشف السلطنه پرداخته شده است. انتها بخش کتاب نیز به مطالب پراکنده، تصاویر و اسناد، منابع و نمایه اختصاص دارد.

کتاب محمدمیرزا کاشف چایکار؛ کاشف السلطنه نوشته هومن یوسف دهی در 210 صفحه، شمارگان یک هزار نسخه از سوی فرهنگ ایلیا منتشر شد.

dorezamin.com: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!