توسعه خطرناک بازارها - سهندبلاگ

داود براتی درگفت وگو با خبرنگاران با اشاره به وقوع حادثه حریق در بازار ایکی قاپی تبریز اظهارکرد: بر اساس ضوابط ، مقررات و استانداردهای ایمنی برخی از اماکن به عنوان اماکن پرخطر محسوب می شوند و باید به آن ها توجه ویژه ای گردد که از جمله این اماکن بازارها هستند.

این کارشناس ایمنی وحریق درباره مواردی که باعث می گردد بازارها در زمره مراکز پرخطر محسوب شوند، گفت: از فاکتورهایی که باعث می گردد بازارها در دسته اماکن پرخطر قرار گیرند می توان به بار جمعیتی این مناطق اشاره نمود. از طرف دیگر اجناس و اقلامی که در این مناطق وجود دارد می تواند بار سوختنی را در این محل ها افزایش دهد بنابراین بازارها به دلایل بار جمعیتی و بار سوختنی بالا در دسته اماکن پر خطر قرار می گیرند.

وی با بیان اینکه می توان بازارها را به دو دسته قدیمی و جدید دسته بندی کرد، اظهارکرد: در این میان بازارهای قدیمی نیازمند توجه بیشتری هستند چرا که در 30 سال گذشته رویکرد به ایمنی بهتر شده است و هر چند که همچنان ساخت و سازهای جدید تجاری با استانداردهای روز جهان فاصله دارند اما کیفیت آنها ارتقای قابل توجهی پیدا نموده است. بازارهای قدیمی با توجه به قدمت خود در سال های دور برای جمعیتی با تعداد بسیار کمتر ساخته شده اند اما در حال حاضر در بازار ترددها بسیار بیشتر شده و به نسبت افزایش جمعیت، میزان اقلام و کالاهای درون این بازارها نیز افزایش یافته است همچنین نوع محصولات نیز از لحاظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی تغییرنموده و ریسک حریق و حوادث به مراتب بیشتر شده است.

به گفته این کارشناس ایمنی وحریق، محل هایی در بازارها که دارای مواد سوختنی بیشتر و ساختار ساختمانی قدیمی تر هستند مهم ترین کانون خطر محسوب می شوند.

براتی با تاکید براینکه باید به جانمایی بازارها توجه بیشتری گردد گفت: جانمایی بازارها مسئله بسیار مهمی است که به میزان لازم به آن توجه نشده است. در حال حاضر جانمایی اکثر بازارها مناسب نیست و همین موضوع می تواند هنگام وقوع حادثه مدت زمان رسیدن نیروهای اتش نشانی به محل حادثه را افزایش دهد وموجب گسترش آتش سوزی وافزایش خسارات گردد.

این کارشناس ایمنی اضافه نمود: در بازارهای کلانشهرها شاهدیم که سراها از شمال، جنوب، شرق و غرب به سراهای دیگر راه دارند در حالی که برخی از این ساختمان ها در گذشته به یکدیگر راهی نداشته اند و با گذشت زمان برای افزایش فعالیت اقتصادی در این مناطق به یک متر از بازار رحم نشده است و حتی در برخی از راهروها مشاهده می کنیم که دکه و کیوسک ها درمحل مشاعات مستقر شده و واحدهای تجاری تشکیل داده اند. از طرفی جای تعجب است که چطور همچنان اجازه ساخت و ساز و افزایش واحدهای تجاری در این محدوده ها داده می گردد.

وی با بیان اینکه بی توجهی به جانمایی در بازار باعث افزایش خطر وقوع حوادث در این بناها می گردد، گفت: اگر آتش سوزی در ناحیه ای از بازار که به سراهای دیگر راه دارد، رخ دهد به سرعت گسترش پیدا می نماید بنابراین باید ساخت و ساز در این مناطق به گونه ای باشد که اگر آتش سوزی در نقطه ای از آن رخ داد به مناطق دیگر گسترش پیدا نکند. حریق در بسیاری از مواقع نیز به همین علت گسترش می یابد چراکه ابتدا آتش به صورت افقی یک طبقه را در بر می گیرد سپس از مسیرهایی که وجود دارد به طبقات و فضاهای دیگر گسترش پیدا می کرد.

این کارشناس ایمنی با اشاره به مسئله فرار یا تخلیه اضطراری هنگام وقوع حادثه اظهارکرد: هنگام وقوع حادثه افراد باید از محل حادثه تخلیه و نجات داده شوند بنابراین باید در نظر بگیریم که اگر حادثه ای در بازار تهران که به صورت روزانه و شناور میلیون ها نفر در آن تردد می نمایند، رخ دهد افراد می توانند از منطقه دارای ریسک خطر به موقع تخلیه و نجات داده شوند؟ با توجه به گسترش دکه ها و کیوسک ها در مشاعات سراها متاسفانه این مهم مغفول واقع شده است و موجب تشدید حوادث و افزایش تلفات و خسارات جانی و اقتصادی در زمان بروز حریق و حوادث خواهد شد. اگر حادثه ای در این منطقه اتفاق بیفتد دسترسی به محل حادثه با توجه به ترافیک خیابان های اطراف آن و تراکم جمعیتش در زمان فرصت طلائی بسیار سخت و غیرممکن خواهد بود.

وی با بیان اینکه بازار تهران در حال حاضر در قلب شهر تهران واقع شده است، گفت: وقوع حادثه دراین منطقه ریسک بالایی دارد البته باید این ریسک را در هر دو نوع حوادث طبیعی و حوادث انسان ساز در نظر بگیریم و برای ایمنی بازارها با رویکرد منطقی و در نظر دریافت تمامی ابعاد و زوایای آن طرح و برنامه داشته باشیم و برنامه ریزی کنیم تا در حداقل زمان اهداف حفاظت از بازارها تحقق یابد. در غیر اینصورت در صورت بروز حریق و حوادث در شرایط خاص هزینه های بسیار سنگینی را متحمل خواهیم شد.

براتی در ادامه به حوادث انسان ساز که می تواند به بحران تبدیل گردد، اشاره و اظهارکرد: بحران صرفاً حوادث طبیعی نیست. در واقع اگر حادثه ای از کنترل خارج گردد و نیروهای محلی نتوانند به موقع نسبت به کنترل و مهار حادثه اقدام نمایند و برای جلوگیری یا کاهش خسارات آن از نیروهای دیگر یاری بگیرند حادثه وارد مرحله بحران می گردد. این بحران ها می تواند به بحران در سطوح محلی، منطقه ای، شهری، ملی و بین المللی طبقه بندی گردد. رعایت نکردن ایمنی در بازارها نیز می تواند با بروز حوادث و حریق در سطح وسیع و دارای خسارات و تلفات سنگین به یک بحران تبدیل گردد.

این کارشناس ایمنی با بیان اینکه بافت بازار تهران فرسوده است و درصورت وقوع حادثه این بنا به شدت تخریب خواهدشد، گفت: زیرساخت های این بازار ازجمله لوله های گاز، آب و سیم کشی های برق اشکالات بسیار زیادی دارد و در این منطقه مؤلفه های ایمنی به درستی دیده نمی گردد. بسیاری از تأسیسات بازار تهران بسیار قدیمی است و با استاندارد فاصله بسیاری دارد که یکی از دلایل فرسودگی این تأسیسات قدمت و دیگری فرونشست زمین است.

براتی ادامه داد: این منطقه باید به امکانات تدافعی، امکانات مقابله با حریق و حوادث مثل وسایل اعلام حریق، اطفای حریق و… مجهز باشد و آموزش های لازم در خصوص این ایمنی ها نیز به افراد و کسبه ارائه گردد در حالی که این امکانات یا وجود ندارد یا بسیار ناقص است.

به گفته وی معابر دسترسی بازارها از نظر طرح هندسی راه و به ویژه عرض معابر برای تردد خودروهای آتشنشانی مناسب نیستند چرا که این خودروها هنگام وقوع حادثه باید خود را به سرعت به محل برسانند اما در بازار تهران به دلیل وجود معابر باریک و کمتر از حد استاندارد آتش نشانان قادر نیستند به موقع به محل حادثه دسترسی پیدا نمایند. در بازار مطابق استاندارد عرض راه دسترسی باید حداقل 8 متر باشد اما در برخی از معابر بازارها عرض خیابان به دومتر نمی رسد.

وی با اشاره به ساختار فیزیکی بازار تهران نیز گفت: ساختار بازار تهران و دیگر بازارها باید در برابرحوادثی از جمله حریق، توسعه حریق، زلزله و... مقاوم باشد درحالی که اینگونه نیست. بازارهایی که شاید با توجه به نوع ساختار خود بتوانند درحد یک یا نهایتاً دوطبقه فعالیت نمایند با مجوز وتخلف های اجرا شده از نظر عمودی و افقی توسعه پیدانموده است. بازارهای بزرگ تهران،تبریز و... مثل بادکنکی است که از ظرفیت خود بیشتر پر شده و در شرف ترکیدن است که می تواند موجب به وجود آمدن خسارات و تلفات بسیاری گردد.

این کارشناس ایمنی با بیان اینکه برای ایمن سازی این ساختمان ها می توان از دو راه چاره استفاده کرد،اظهارکرد: یکی از این راه چاره ها ایمن سازی این بازارها با حفظ شرایط کنونی است بدون اینکه معابر دسترسی و سایر مولفه های تاثیرگذار به درستی در آن اصلاح گردد ودیگری این است که ایمن سازی را از جهت های دیگری مثل زیست محیطی، ترافیک شهری و در تطبیق آن با فاکتورها و مولفه های ایمنی ببینیم. در این حالت که منطقی به نظر می رسد و تجربه جهانی و استانداردها نیز بر آن تاکید دارد بخشی از بازارهای کلانشهرها را اصلاح و به عنوان بازارسنتی و میراث فرهنگی حفظ کنیم و سایر نقاط بازار نیز تخریب و بازارهای مدرنی پس از آن در یکجانمایی اصولی ساخته و پرداخته گردد.

وی در خاتمه با تاکید براینکه مسئولیت ایمنی بازارهای کلانشهرها را نمی توان فقط بر عهده آتشنشانی یا شهرداری دانست، گفت: به نظر می رسد که توجه به مسئله ایمنی بازارها نیازمند یک عزم ملی و حاکمیتی است و باید از نهادهای بالادستی یعنی دولت و مجلس پیگیری گردد.