نگاهی به تاریخچه اتومبیل در ایران

به گزارش سهندبلاگ، صنعت خودروسازی در ایران نسبت به تاریخچهی این صنعت در جهان چندان قدیمی و پیشینه دار نیست. اما پیشینه ورود خودرو چطور؟ اولین خودروها در چه زمانی وارد ایران شدند؟ این اولین خودروها از چه کمپانی ها و چه مدل هایی بودند؟ آنچه ما تا کنون از تصاویر و فیلم های تاریخی دیده ایم، همواره در ایران کالسکه ها در کنار اتوموبیل ها در حال حرکت در خیابان های کشور هستند. کمتر پیش آمده که تصاویری را ببینیم که تنها وسیله نقلیه شهری و بین شهری در کشور کالسکه باشد. همین حقیقت باعث شده این سوال برای بسیاری از ما پیش آید که پس چه کسی موجبات حضور اولین خودرو را در ایران رقم زد و تاریخچه اتومبیل در ایران چیست؟

اولین اتومبیل چه زمانی به ایران وارد شد؟

اولین اتومبیل چه زمانی به ایران وارد شد؟ برای پاسخ به این سوال و بررسی تاریخچه اتومبیل در ایران باید به زمان قاجار برویم. در اسناد، تاریخ دقیقی از حضور اولین اتومبیل در ایران ثبت نشده است. معتبرترین روایت از جعفر شهری در کتاب تاریخ تهران مطرح شده به این شرح که اولین بار مظفرالدین شاه در بازگشت از سفر اروپا دو اتومبیل با راننده های شان را همراه خود به ایران آورد. البته درباره ی این دو اتومبیل تاریخی روایت های متعددی بیان می شود. در برخی کتب این اتومبیل ها فورد کروکی کلاچی با تایرهای توپُر ثبت شده اند و در برخی دیگر دو مدل از رنوی فرانسه.

روایت هایی که معتقدند اولین اتوموبیل های وارد شده به ایران فورد بودند مبدا آن ها را بلژیک می نامند و دیگران مدعی هستند اولین خودروهای وارد شده به ایران که رنو بودند از فرانسه آمده اند. همچنین جعفر شهری که معتقد است مظفرالدین شاه در سال 1279 دو رنو را از فرانسه و از راه آب و خشکی راهی ایران کرد، می گوید یکی از این اتومبیل ها هیچ گاه وارد ایران نشد چرا که در راستاش و هنگام حمل و نقل دچار نواقصی شده و در راه ماند.

خودروی دیگر نیز در واقعه ترور نافرجام محمد علی شاه در دوشان تپه منفجر شده و از بین می رود. بنابراین بقایایی از این دو خودرو در موزه های کشور وجود ندارد و سندی از این دو خودرو در تاریخچه اتومبیل در ایران وجود ندارد. پس از این دو، خودرویی که برای احمد شاه از اروپا خریداری شد به عنوان سومین اتومبیل وارد شده به ایران شناخته می شود.

این طور که به نظر می رسد ورود اولین اتومبیل به ایران باعث شد که تا سال 1289 استفاده از اتومبیل شخصی بین سفرای دیگر کشورها در ایران، تجار و افراد سرشناس و دولت مردان رایج شد.

اولین خودروهای وارد شده به ایران در بین مردم به کالسکه دودی معروف بودند. به دنبال واردات بیشتر اتومبیل ها،خودروهایی با نام ماشین لاری، که شبیه به وانت های امروزی بودند و اتومبیل هایی معروف به دور سیمی که برای حمل بار و مسافر مورد استفاده قرار می گرفتند به ترتیب وارد کشور شدند.

تاریخچه صنعت خودروسازی در ایران

نگاه به تاریخچه خودرو در ایران نشان می دهد که در سال 1300 اتومبیل یکی از اصلی ترین کالاهای وارداتی در ایران محسوب می شد. این رشد تقاضا باعث شد تا نیاز به خودرویی که خرید آن در حد توان عموم مردم باشد بسیار احساس شود. چرا که بسیاری اقشار با درآمد متوسط علاقه مند به داشتن خودروی شخصی بودند اما وارداتی بودن این محصول و در نتیجه قیمت بسیار بالای آن باعث می شد که در بین دارایی های لوکس و اعیانی قرار بگیرد.

همین نیاز بود که منجر به تاسیس کارخانه صنعتی ایران ناسیونال تحت لیسانس کمپانی تالبوت از زیرمجموعه های روتس انگلیس در سال 1341 توسط برادران خیامی شد. اولین محصولات این شرکت گونه ای اتوبوس و مینی بوس بود. تولید پیکان که از محصولات قدیمی تالبوت بود در سال 46 دربرنامه ایران ناسیونال قرار گرفت و تا سال56 مدل های مختلفی از آن مانند کار، جوانان، استیشن و لوکس ساخته شد.

شرکت سایپا پیش از انقلاب اسلامی

دومین کارخانه خودروسازی ایران سایپا بود که در سال 1344 تاسیس شد. اولین خودروی تولیدی سایپا نیز ژیان بود که با مشارکت سیتروئن فرانسه تولید می شد. ژیان مهاری، ژیان پیکاپ، رنو 5 و رنو 2 خودروهایی بودند که توسط سایپا تا سال 56 تولید شدند. در طول این سال ها دیگر کمپانی خودروساز ایرانی یعنی پارس خودرو نیز با تولید خودروهای شاهین و آریا در صنعت خودروسازی ایران فعالیت داشت.

پیکان تولیدی توسط کمپانی برادران خیامی بسیاری از ایرانیان نه چندان متمول را که در بین ثروتمندان جامعه قرار نمی گرفتند به آرزوی داشتن یک خودروی شخصی رساند و در فاصله کوتاهی تمام خیابان های کشور را فرا گرفت. پیکان تا سال ها پرفروش ترین خودروی کشور بود و تبدیل به اسطوره ای در تاریخ صنعت ایران شد.

صنعت خودروسازی ایران بعد از انقلاب اسلامی

با نگاهی به تاریخچه اتومبیل در ایران متوجه می شویم که صنعت خودرو سازی در ایران چندان قدیمی و دیرین نیست، اما از آنجا که ایران در بین کشورهای صنعتی جهان قرار ندارد این صنعت پس از صنعت نفت عنوان دومین صنعت بزرگ کشور را بر دوش می کشد.

جایگاه خودروسازی ایران در بین هم مسلکانش در جهان چندان جذاب نیست و تا به امروز نتوانسته مقامی بهتر از هجدهمین خودروساز جهان را از آن خود کند.

ایران خودرو تولید پیکان را تا سال 84 ادامه داد و سایپا نیز در سال 75 تولید پراید را جایگزین تولید رنو 5 و رنو PK کرد. اولین خودروی ملی ایران که در سالگرد 44 سالگی صنعت خودروسازی جهان وارد بازار کشور شد سمند بود و تا به امروز خودروهای دیگری از جمله دنا، رانا، تیبا و ساینا در مدل ها و تیپ های مختلف به عنوان خودروی ملی در این کمپانی ها ساخته شده اند.

علاوه بر این دو خودروساز بزرگ، پارس خودرو و کرمان موتور نیز از خودروسازان پرکار و پرفروش کشور هستند. بخش اعظم صنعت خودروسازی در ایران طی سال های فعالیتش به کار مونتاژ محصولات کمپانی های بزرگ تر جهانی مشغول بوده و همیشه به دلیل روبرو با تحریم های جهانی و پیشتر به دلیل شرایط جنگی کشور، با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده اند.

اکنون نیز به دلیل اعمال تحریم های جهانی بیشتر خودروهای مونتاژی در این کمپانی ها از محصولات چینی هستند. شاید بتوان گفت که تاریخچه اتومبیل در ایران هیچ وقت نتوانست آنطور که باید پربار شود و همیشه به دلایلی داخلی یا خارجی از رقابت با کشورهای دیگر بازمانده است.

بازار خودروی این روزهای ایران

همین دو سال گذشته هم جزوی از تاریخچه اتومبیل در ایران محسوب می شوند. طی دو سال گذشته، بازار خودروی کشور پرالتهاب ترین روزها و ماه های خود را پشت سر گذاشته است. فشار تحریم ها، نبود قطعات برای تولید، افزایش قیمت دلار و افت ارزش پول ملی همه دست به دست هم دادند تا صنعت خودروسازی کشور با مسائل بزرگی در راستا تولید روبرو باشد.

در برخی موارد خودروسازان پیروز به عرضه سفارشات ثبت شده نمی شوند و قادر به تحقق بسیاری از تعهدات شان در زمینه تولید محصولات جدید مانند دنا پلاس هیبریدی (ایران خودرو) و رهام (سایپا) و خارج کردن محصولات قدیمی و از رده خارج از خط تولید نشده اند.

همچنین توقف واردات خودرو از اواسط 1397، بالا رفتن هر ساعت قیمت خودروهای وارداتی موجود در بازار را به همراه داشته است. به طوری که نمودار قیمت های خودروهای کارکرده خارجی افزایش چند برابری آن ها را طی دو سال نشان می دهد.

بر اساس همین باید گفت که بازار خودروی کشور روزهای خوبی را نمی گذراند. خریداران در تردید بین خرید محصولات داخلی که کیفیت خود را هر روز بیش از پیش از دست می دهند و تولیدات خارجی کارکرده هستند. در موارد زیادی هم تن به خرید محصولات چینی می دهند چرا که تقریبا تنها انتخاب موجودشان است. به همین دلیل ما در خبرنگاران مطالبی تحت عنوان راهنمای خرید خودرو تهیه کرده ایم تا در شرایط فعلی بازار، فرآیند خرید خودرو را برای خریداران تسهیل کند.