ادبیات کودک و نوجوان، مدیران 70 ساله و جوانان 40 ساله

به گزارش سهندبلاگ، سیدعلی کاشفی خوانساری در نگاهی به شرایط ادبیات کودک و نوجوان در ایران، از مدیران هفتاد ساله و جوانان چهل ساله نوشته است.

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایسنا، سیدعلی کاشفی خوانساری نوشته است: با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 همه حوزه های فرهنگی و اجتماعی دستخوش تغییرات بنیادین شد. ادبیات کودک و نوجوان هم از جمله حوزه هایی بود که مناسبات و صندلی ها در آن به طور کلی و تقریباً به شکل صددرصد دگرگون شد.

در آن مقطع گروهی از جوانان فعال در زمینه ادبیات کودک که بین 18 تا 28 سال داشتند به سردمداران ادبیات کودک و نوجوان ایران بدل شدند. این گروه که می توانیم ایشان را با تقریب نویسندگان متولد دهه 30 بنامیم، مدیریت ادبیات کودک را در همه نهادهای دولتی و حکومتی به دست آوردند و به مرور تمامی چهره های پیشین حذف شدند.

شرایط اجتماعی در این مقطع چنان بود که نه تنها افرادی چون یمینی شریف و لیلی ایمن و ایرج جهانشاهی که مسئولیت هایی در حکومت قبل داشتند کنار گذاشته شدند، بلکه نویسندگان غیرسیاسی همچون مهدی آذریزدی و فردوس وزیری و بسیاری دیگر هم خانه نشین شدند. نویسندگان انقلابی چپ گرا همچون درویشیان و خاکسار و یاقوتی و قاضی نور هم سرنوشت مشابهی یافتند. حتی نویسندگان مذهبی نسل قبل همچون محمود حکیمی، مصطفی زمانی، میرابوالفتح دعوتی و غلامرضا امامی هم از دایره مدیریت ادبیات کودک بیرون ماندند. به این ترتیب ادبیات کودک در دهه 60 که با زایش و رشد چشمگیری همراه بود، استادان و مدیران و پیشکسوتانی سی ساله داشت. جوانان و مدیران انقلابی در این دوره همچون همه انقلابیان پرشور تاریخ بر این باور بودند که ما خود پدران خویشیم. چیز چندانی پیش از ما وجود نداشته و یا اگر بوده کم ارزش و مردود است.

گرچه یکی از دلایل نویسندگان متولد دهه 30 برای این رویکرد جوان گرایی بود، وقتی با رسیدن دهه 70 و 80 این نویسندگان به پنجاه سالگی و سن بازنشستگی رسیدند، کسی جانشین مناصب ایشان نشد و راه برای ورود جوان ترها به دایره اصلی مدیریت ادبیات کودک بسته ماند.

جالب است که از میان نویسندگان نسل بعد از این پیشگامان یعنی نویسندگان متولد دهه 40، حتی پیروز ترینان ایشان هم هیچ گاه نتوانستند به موقعیت خاص و بی بدیل نویسندگان متولد دهه 30 نزدیک شوند و تا امروز همچنان نام شان ذیل و زیرمجموعه نام نویسندگان پیشکسوت متولد دهه 30 تعریف می گردد. نویسندگانی چون فریبا کلهر، افسانه شعبان نژاد، محمود پوروهاب، فرهاد حسن زاده، محمدکاظم مزینانی، مهری ماهوتی، جمشید خانیان، احمد عربلو، طاهره ایبد، ناصر کشاورز، محمدرضا بایرامی، داوود غفارزادگان، افشین علا، شهرام شفیعی و ... گرچه هریک در مقاطعی و در زمینه هایی خوش درخشیدند، هیچ گاه نتوانستند به موقعیت اجتماعی و حرفه ای نویسندگان دهه 30 نزدیک شوند و حتی بعضی برای همواره این حوزه را رها کردند. شرایط اجتماعی چنان بود که نسل اول انقلاب نتوانستند برای خود جانشینی تربیت نمایند و شاگردان ایشان تنها مجال یافتند دستیاران خوبی برای نسل اول باشند و تا امروز همچنان نویسندگان نسل اول انقلاب عهده دار مدیریت و امور اجرایی ادبیات کودک اند. ایشان که پنجمین دهه مدیریت خود را در نهادهای مختلف دولتی و عمومی و خصوصی تجربه می نمایند، مشاوران عالی موسسات ادبی، انتشاراتی و فرهنگی و مجری پروژه های عظیم ملی هستند.

شگفت آن که این اتفاق در حوزه تصویرگری کتاب کودک تکرار نشد. گرچه در اوایل انقلاب سردمداران تصویرگری کتاب کودک هم افرادی با گرایش های ایدئولوژیک بودند اما به مرور پیوند میان تصویرگری و قدرت کمتر شد و در یک نظام طبیعی و حرفه ای شرایط حضور نسل های بعدی در دایره مدیریت تصویرگری کتاب کودک ایران فراهم شد. پیشگامان تصویرگری در دهه 60 رابطه ملایم تری با پیشکسوتان خود داشتند و از آن سو مدیران فرهنگی کشور هم حساسیت ایدئولوژیک کمتری به تصویرگری نشان می دادند. برای همین در دهه های 70 و 80 و 90 شاهد حضور چهره های جدیدی در عرصه مدیریت و راهبری تصویرگری و تغییر مدیران و سردمداران بودیم و ده ها تصویرگر جوان در دهه های مختلف به شهرت اجتماعی و صندلی حرفه ای بالایی دست یافتند و پس از چندی جای خود را به جوان ترها دادند.

شرایط مذکور سبب پدیده سالمندی چهره های مطرح ادبیات کودک شد تا آن جا که امروز جوان ترین نویسندگان مطرح ادبیات کودک همگی حدود 40 سال دارند. نویسندگانی چون حسین شیخ الاسلامی، مهدی رجبی، حدیث لزر غلامی، نوید سیدعلی اکبر و ... که احتمالاً همگی امروز موهایی سپید بر سر دارند، جوان ترین نام های مشهور ادبیات کودک و نوجوان ما هستند. نویسندگانی که در هر جای دیگر جهان امروز می بایست در صندلی یک راهبر، نظریه پرداز، سیاست گذار و مدیر عالی نقش آفرینی نمایند و نه به عنوان نویسندگان جوان و نمایندگان نسل نو و امروزین.

تبعات سالمندی مدیران و میدان ندادن به نسل های بعد در مدیریت مالی و اجتماعی کشورمان به وضوح آشکار شده و ادبیات کودک و نوجوان هم از این قاعده منطقی مستثنا نیست. در یک نظام سالم و سلیم صندلی پیشکسوتان و حرمت ایشان پاس داشته می گردد، معیشت ایشان به شایسته ترین شکل تامین می گردد و متناسب سن و موقعیت شان صندلیی درخور و محترم برای بهره گیری از تجربیات شان تعریف می گردد و در کنار آن امور اجرایی و مدیریتی به جوان ترها سپرده می گردد تا پیشکسوتان بقیه عمر خود را در عزت و آرامش صرف نگارش، آموزش و ثبت تجربیات و ارائه تحلیل ها و گنجینه دانش و بینش خود نمایند.

واقعیت این است که در همه عرصه های اجرایی و مدیریتی کشور باید برای اصلاح و توسعه و عبور از بحران های موجود به توانایی ها و ایده های جوانان دهه شصتی و دهه هفتادی باور داشته باشیم و میدان را به ایشان بسپاریم که زمانه، زمانه آنان است.

نویسندگانی چون این فقیر که سه دهه و یا بیشتر در عرصه اجرا و مدیریت ادبیات کودک نوجوان حضور داشته اند علی القاعده هر آن چه در توان شان بوده پیش تر به عمل درآورده اند و امروز باید به دوران بازنشستگی از امور اداری و اجرایی و مدیریتی پا بگذارند. نسل جدید نویسندگان بیست ساله و سی ساله حق دارند که انتقاداتی را به بخش هایی از عملکرد ما وارد بدانند و حق دارند که مدیران و مجریان و سیاست گذاران زمانه خود باشند. پس بهتر است که به توان و انگیزه و دانش ایشان باور داشته باشیم و مجال تجربه و به محک گذاشتن باورهای شان را فراهم کنیم.