جاده ولایت و کلان شهر مذهبی مشهد

به گزارش سهندبلاگ، هجرت تاریخی امام رضا (ع) از مدینه به مرو و شکل گیری تمدن شیعی پس از ورود امام به ایران و ایجاد تحولات بزرگ سیاسی، تبلیغی و فرهنگی و ناگفته های زیادی از جمله مسیرهجرت یا راه ولایت هنوز احتیاج به تحقیق و پژوهش زیادی دارد. مامون عباسی بعد از به دست گرفتن حاکمیت از امام دعوت به عمل آورد که به خراسان بیاید. امام ابتدای امر تصمیم بر نیامدن داشت و حتی در بعضی منابع آمده که گویا از شهادت خودش از این سفر مطلع بود و حتی در جمع خویشاوندان خود فرمودند: بر من گریه کنید زیرا دیگر به مدینه باز نخواهم گشت.

امام از مدینه به سوی بصره (عراق کنونی) از راستا قادسیه راستا هجرت را شروع کرد و از مرز شلمچه در استان خوزستان وارد خاک ایران شد. شلمچه را مدخلگاه ورود امام به ایران می نامند. تا قبل از تحقیقات میدانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی ابهامات زیادی در راستا جغرافیایی هجرت حضرت در ایران و این که از چه استان هایی جغرافیای فعلی ایران گذر نموده اند، وجود داشت ولی برگزاری ده دوره همایش علمی و پژوهشی جاده ولایت به وسیله این اداره کل بهانه ای شد که تیم متخصص و کارشناسی اعم از باستان شناس، مردم شناس، جغرافی دان، زمین شناس و مورخ این راستا را از مرز شلمچه استان خوزستان شروع و تا مرز ایران و ترکمنستان در شهر سرخس پیمایش نمایند و به صورت علمی راستا واقعی راه ولایت را روشن نمایند.

امام پس از استان خوزستان وارد استان کهگیلویه و بویراحمد شد و سپس ازاستان های فارس، یزد، خراسان جنوبی گذر و در نهایت به خراسان رضوی رسیدند.

از این استان سفر به مرو در ترکمنستان ادامه داشت و سپس به مشهد یا همان ولایت توس قدیم که محدوده شهرستان مشهد کنونی و بخش هایی از خراسان ر ضوی فعلی را در برمی گرفت، بازگشتند.

از هر منظر که به این هجرت یا رویداد بزرگ تاریخی بنگریم بیشتر از پیامدها، اتفاقات تاریخی، سیاسی و برکات این سفر مطلع می شویم.

به طور یقین می توان گفت بعد از ورود امام به ایران تمدن شیعی شکل گرفت که در ده دوره برگزاری همایش علمی و پژوهشی جاده ولایت یکی از فراخوان های همایش همین نقش تمدن ساز امام در ایران و شکل گیری تمدن شیعی بوده است، دیگر محورهای همایش ابتدا جغرافیای تاریخی راه ولایت آثار و بناهای تاریخی و مذهبی به ویژه قدمگاه های راستا بوده است.

با نگاهی کلی به این همایش ها به خوبی می توان دریافت که این اداره کل قصد ساماندهی راستا راه ولایت را دارد، تدوین طرح های کاربردی راستا حرکت امام هشتم از نیشابور به مشهدمقدس با هدف خدمت رسانی به زائران پیاده حرم، آنالیز و تدوین طرح های بازسازیی وبازپیرایی و احیاء سازه های معماری واقع در راستا حرکت کاروان امام رضا (ع) از نیشابور به مشهد با تاکید برکاروان سراهایی هم چون علاقبند، شریف آباد و… تدوین انواع طرح های قابل اجرای تاسیسات رفاهی زائران پیاده در راه های منتهی به مشهد، طراحی سازه های نمادین ونشانه های مذهبی به منظور نصب در تپه سلام های ورودی مشهد، تدوین طرح های عمرانی در حوزه گردشگری که موجب ماندگاری بیشتر زائران خواهند شد و آنالیز و تدوین علایم و نشانه های مناسب برای هدایت مسافران و زائران به سمت جاذبه های تاریخی، آئینی، طبیعی و موزه ها، جزو محورهای این همایش ها بودند.

با این مقدمه سوالات زیادی را می توان عنوان نمود که نقش امام وهم اکنون وجود حرم مطهرامام رضا (ع) چه جایگاهی را برای ایران و قرار گرفتن مشهد به اسم قطب گردشگری مذهبی به دست آورده و چقدر پراهمیت است.

حضور میلیونی زائران و گردشگران که همه ساله به آن افزوده می گردد، آخرین آمار قبل از کرونا حدود 30 میلیون در سال گزارش شده است، استفاده ازاین فرصت برای توسعه گردشگری مذهبی وایجاد ماندگاری بیشتر، اشتغال زایی، پرداختن به زیرساخت های گردشگری، وجود بیش از 50 درصد واحدهای اقامتی ایران در مشهد جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، وجود فرهنگ غنی میزبانی و مهمان نوازی ایرانیان و پایبند بودن به مسائل اخلاقی و اسلامی، برنامه ریزی فراوری و فروش محصولات صنایع دستی، سوغات و دیگر هدایا، به وجود آوردن فضای گفتگوی سایر ادیان درمشهد، همان طوری که امام در مرو به این موضوع پرداختند، برنامه ریزی، افکارسنجی و نیازسنجی گردشگران میلیونی، داشتن برنامه جامع گردشگری مذهبی و رسیدن به آرمان شهررضوی، تاثیر حضور امام در ایران و حضور امام زادگان، فعالیت های دینی و مذهبی هیئت ها، در مناسبت های مذهبی، برنامه ریزی اوقات فراغت برای جوانان و نوجوانان و وجود ده ها اثر، بنای تاریخی و مذهبی شامل کاروانسرا، قدمگاه و… بازسازی، بازسازی، احیاء و کاربری هر یک از این آثار و ایجاد منزل گاه و اسکان موقت زائران پیاده و گردشگران مذهبی و خیلی موارد از این دست که بیشتر آن ها از پیامدهای مثبت و در حقیقت از برکات این هجرت تاریخی امام است که به خوبی گویای نقش هجرت تاریخی امام به ایران را بر ما معلوم می سازد.

شاید نتوان در یک مقوله به همه موارد ذکر شده پرداخت و پژوهشگران زیادی به طور جداگانه قلم فرسایی نموده اند. ولی با مدیریت و برنامه ریزی می توان با آسیب شناسی درست نقاط ضعف را شناسایی و برای برطرف آن اقدام کرد.

شکل گیری معاونت زیارت دراستانداری خراسان رضوی، مدیریت زائران و گردشگران در شهرداری مشهد، تشکیلات بزرگ آستان قدس رضوی نقطه امیدی را در ساختار اداری عالی استان شکل داده که با ایجاد وحدت رویه دستگاه های متولی امر گردشگری بتوانند آینده بهتری را برای کلان شهرمذهبی ایران رقم بزنند.

به همین منظور راه هایی که می توانند در رسیدن به آرمان شهررضوی یاری نمایند به توضیح زیر پیشنهاد می گردد:

1- ایجاد مدیریت واحد گردشگری مذهبی و یا زائران به طور خاص در مشهد و جلوگیری از موازی کاری دستگاه های مختلف و به هدر رفتن سرمایه ملی.

2- ایجاد زیر ساخت های گردشگری با توجه به حضور میلیونی زائران به ویژه در مناسبت های مذهبی شامل اعیاد، شهادت و استفاده از یک فرصت گردشگری.

3- ایجاد مدیریت جذب سرمایه گذاران داخلی، خارجی و بهره برداری بهینه از آن و تعریف بسته های سرمایه گذاری.

4- طراحی صنایع دستی ویژه رضوی و فراوری انبوه آن و عرضه به زائران و هم چنین به اسم صادرات صنایع دستی و غیرنفتی کشور است.

5- طراحی و فراوری بسته های فرهنگی و تبلیغی با توجه به نوع سفرهای زمینی، هوایی و ریلی که تمامی آن ها با یک هدف ولی با ابزار مختلف می توانند ارائه شوند.

6- تحقیق و پژوهش در رفتار و منش رضوی، ایجاد گفتمان، گویش و بیان رضوی در ادبیات شفاهی شعر، سروده ها و سروده ها و در نهایت به وجود آمدن فرهنگ رضوی در تمامی شئون زندگی.

7- ایجاد پایگاه های ویژه اطلاع رسانی و هدایت زائران در ورودی های استان و مشهد با تاکید بر شبکه های اجتماعی و فضای مجازی که علاوه بر هدایت، آموزش آداب زیارت و سفر را تشریح نمایند.

8- ایجاد پایگاه های امنیتی نیروی نظامی و انتظامی و پلیس به منظور رفاه حال و ایجاد آرامش و امنیت زائران در راستا جاده ولایت اگر از راستا اصلی استان هایی که ذکر شده بگذریم بخش زیادی از ایران هم اکنون راستا جاده ولایت است.

9- طراحی و ایجاد راه ویژه زائران پیاده در راستاهای منتهی به مشهد و جداسازی آن از راستا حمل و نقل جاده ای، هم اکنون به طور مشترک از تمامی راستاها استفاده می گردد که مشکلاتی در رفت و آمد وعدم امنیت را برای زائران پیاده به وجود آورده است.

10- تعریف، طراحی و فراوری انبوه سوغات و هدایای متبرک رضوی.

11- ایجاد ارتباط همه جانبه بین حرم مطهر امام رضا (ع) به اسم مرکز ثقل زیارت با سایر حرم های مطهر به ویژه حرم شاه چراغ در شیراز، حرم حضرت معصومه در قم و سایر امام زادگان در ایران.

12- برنامه ریزی شهری، نمادها، نشانه ها و المان های رضوی به وسیله شهرداری و اداره کل راه وشهرسازی به ویژه در منظره و نماهای ساختمانی، خیابان ها و میادین، این طرح در اولویت دوم می تواند در سطح استان و راستاهای اصلی ورودی به شهرمشهد هم اجرا گردد.

13- برنامه ریزی ایجاد موزه تخصصی جاده ولایت (راه ولایت) این موزه خواهد توانست، به خوبی و با توجه به تحقیقات موجود تبدیل به یکی از غنی ترین موزه های جهان باشد، به خصوص این که جاده ولایت ابعاد بین المللی هم دارد.

به امید روزی به شهرنمونه مذهبی با معیارهای ذکر شده وآرمان شهر رضوی تبدیل گردد.